W listopadzie tego roku w Journal of Avian Biology ukazał się artykuł kilku, w tym znanych polskich (Joachim Siekiera, Piotr Tryjanowski) autorów na temat nocnych zachowań bocianów podczas migracji pt. Tajemnice nocy: miejsca noclegowe i czynniki zakłócające sen podczas jesiennej migracji młodego bociana białego Ciconia ciconia.
Do tego postu załączam cały artykuł w języku angielskim, poniżej zaś tutaj tłumaczenie wstępu oraz wniosków, w których mamy pewne podsumowanie wyników badań.
Faza migracji ptaków dzieli się na dwa główne stany: postoje i właściwe loty wędrowne. Dla ptaków szybujących, takich jak bociany, noc jest szczególnie ważna, aby zachować energię i rozpocząć kolejny dzień w sprzyjających warunkach pogodowych.
Chociaż istnieje wiele ostatnich badań dotyczących bociana białego Ciconia ciconia, na przykład z wykorzystaniem zaawansowanych technologii, takich jak technologia GPS, nocne zachowanie tego gatunku jest nadal zagadką. W tym roku wyposażyliśmy 90 młodych bocianów w loggery GSM-GPS i sprawdziliśmy ich nocne zachowanie, podczas ich pierwszej jesiennej migracji z lęgowisk w południowej Polsce do miejsc zimowania w Afryce.
Bociany nocowały na trzech rodzajach stanowisk: na budynkach, na ziemi lub na drzewach. Ptaki, które grzędowały na ziemi miały większe prawdopodobieństwo nocnych niepokojów niż te, które korzystały z drzew lub budynków. Prawdopodobieństwo problemów w nocy było również związane z długością i szerokością geograficzną; ptaki przebywające w miejscach najbardziej wysuniętych na wschód oraz te będące na początku trasy migracji były częściej niepokojone w nocy.
Ponadto, co ciekawe, warunki środowiskowe w grzędach były również istotnie związane z prawdopodobieństwem problemów; ptaki gnieżdżące się na stanowiskach z drzewami o wyższym wskaźniku NDVI (bardziej zielonymi) i z wyższym poziomem sztucznego światła miały niższe prawdopodobieństwo problemów. Możliwe wyjaśnienie tego faktu może być związane z mniejszą potencjalną presją drapieżników w nocy. Stwierdziliśmy, że po długich przelotach ptaki były częściej niepokojone w nocy, i że niepokojone ptaki migrowały dalej następnego dnia.
Druga część tłumaczenia - podsumowanie:
Wykorzystując dane z loggerów potwierdziliśmy, że pierwsza jesienna migracja może być bardzo wymagająca dla bocianów białych.. Jak już wcześniej było wiadomo, nie wszystkie ptaki docierają na zimowiska w Afryce (Flack et al. 2016, 2018, Rotics et al. 2016). Jednak teraz pokazaliśmy, że rodzaj nocnego grzędowania odgrywa ważną rolę podczas migracji.
Gatunki ptaków, których migracja zależy od prądów termicznych, takie jak bociany białe, muszą odpoczywać w nocy. Bociany białe uzupełniają paliwo zarówno przed, jak i po nocnym odpoczynku (Kaatz 2004, Siekiera 2021), a także muszą zachować energię przed rozpoczęciem długiego lotu na odległość do 600 km i zoptymalizować czas migracji (Alerstam 2009).
Nocne niepokoje śpiących ptaków, są kosztowne energetycznie, a w przypadku ptaków śpiących na dachach budynków nawet kilka nieostrożnych kroków może zwiększyć ryzyko urazów, więc ptaki te rozwinęły zdolność do spania z jednym okiem otwartym (Amlaner i Ball 1983, Rattenborg et al. 1999), aby zwiększyć czujność.
Wykazaliśmy, że niedojrzałe bociany są bardziej niepokojone w nocy na wyższych szerokościach geograficznych w pobliżu miejsc ich narodzin i na bardziej wschodnich długościach geograficznych. Stawiamy hipotezę, że młode bociany śpią tam w bardziej zrelaksowanych warunkach, z powodu mniejszej liczby drapieżników niż w Afryce. Jednak wiedza na temat tych aspektów ekologii ptaków w ogóle, a bociana białego w szczególności, jest bardzo ograniczona i wymaga dalszych badań w przyszłości. Lima et al. (2005) wspomnieli, że potencjalne drapieżnictwo jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na wybór grzęd i zakłócenia.
Jest to szczególnie widoczne w różnicach w poziomie zakłóceń doświadczanych przez bociany gniazdujące na ziemi i te na strukturach (drzewa, budynki) powyżej. Bociany gniazdujące na ziemi były notowane w Europie i na Bliskim Wschodzie, ale przede wszystkim w Afryce, gdzie odnotowano ataki bociana białego przez duże drapieżniki (Kruuk i Turner 1967, Temu et al. 2018). Z obecnością drzew, które oferują bezpieczne grzędowanie związany jest wskaźnik NDVI - drzewa też mogą być bardziej produktywnymi siedliskami do żerowania. W przypadku grzęd na drzewach w obszarach o wyższym NDVI ptaki były mniej niepokojone w nocy w przeciwieństwie do obszarów o niższym NDVI, gdzie obserwowano odwrotny trend.
Sądzimy, że jest to również związane z drapieżnictwem, w bardziej złożonych terenach zielonych istnieje mniejsze ryzyko drapieżnictwa. Dalsza analiza ruchu w nocy wykazała, że ptaki na obszarach o niskim NDVI (przypuszczalnie mniej drzew) przemieszczają się na większe odległości w nocy po zakłóceniach w celu poszukiwania bezpieczniejszych grzęd. Co zaskakujące, zanieczyszczenie światłem, wcześniej wskazywane jako zagrożenie dla ptaków wędrownych i innych zwierząt poprzez zakłócenie snu (Raap et al. 2015, Cabrera-Cruz et al. 2018), miało raczej pozytywny wpływ na bociany tj. niższy poziom zakłóceń. Bociany spędzają noce na dachach budynków w wioskach, a więc blisko świateł ulicznych (co rozumie się jako zanieczyszczenie światłem), co może być sposobem na przystosowanie się.
Ponadto, niepokojone bociany w sezonie lęgowym mogą sporadycznie żerować w nocy, pod lampami ulicznymi szukając niektórych źródeł pokarmu (Jerzak et al. 2006), co oznacza, że
sporadycznie bociany mogą zbierać pokarm w nocy, co zostało również zasugerowane w przypadku migracji po lęgach przez Kaatza (2004). Ptaki, które leciały dalej przed grzędowaniem, doświadczały więcej nocnych zakłóceń.
Może to być związane z pewnym poziomem zmęczenia, które negatywnie wpływa na głęboki sen (Bringmann 2018), również u ptaków wędrownych (Berthold 2001, Yadav et al. 2021). Wskazuje to, że dzienna migracja ma wpływ na grzędowanie i prawdopodobnie odwrotnie (Berthold 2001, Kaatz 2004, Alerstam 2009). Zgodnie z przewidywaniami, bociany o zaburzonym śnie w nocy miały większe odległości przelotu następnego dnia. Może to być związane z jakością osobniczą bocianów, wpływającą zarówno na wzorzec czujności, jak i na oszczędzanie energii na kontynuowanie migracji (Sirot 2006).
Znalezienie bezpiecznych miejsc grzędowych jest ważne dla kontynuacji migracji przez bociany, a prawdopodobnie także dla innych ptaków szybujących, które podejmują dzienne przemieszczenia (Alerstam 2009). Jednak grzędowanie migrujących ptaków pozostaje bardziej skryte niż codzienne przemieszczenia, kiedy widoczne informacje mogą być powiązane głównie z danymi z GPS-tagów (Flack et al. 2016, 2018). Nasze badanie ma pewne ograniczenia: 1) bociany w grzędach komunalnych mogły się przemieszczać (np. na sąsiednie drzewo) z powodu interakcji społecznych, a nie zakłóceń zewnętrznych; 2) śledzono tylko młode osobniki; 3) pewien niski poziom dokładności uzyskanych GPS położenie.